Specjaliści IT z Ukrainy – jak wojna zmieniła rynek pracy

Przed wybuchem wojny na Ukrainie specjaliści IT z Ukrainy i Rosji stanowili ok. 5% wszystkich osób aplikujących do polskich firm. Wkrótce odsetek ten może wzrosnąć, bo według szacunków ponad 30 tys. programistów z Ukrainy, którzy uciekli przed działaniami wojennymi, trafiło do Polski. Kolejne 140 tys. osób może pracować zdalnie ze względnie bezpiecznych regionów Ukrainy. Co to oznacza dla rynku pracy w branży IT? Jak zmieliły się przepisy prawa dotyczące zatrudniania Ukraińców? 

Badania prowadzone w branży IT pokazują 75% polskich firm już w 2021 roku, planowało rekrutować i zatrudniać specjalistów z Europy Wschodniej. Ponadto Ukraina, Rosja i Białoruś stanowiły jedną trzecią outsourcingu usług IT w naszym regionie. Programiści z Ukrainy od dawna umacniali swoją pozycję na europejskim rynku pracy i dawali się poznać, jako dobrzy specjaliści, a agresja Rosji na Ukrainę i ucieczka przed wojną do Polski najpewniej przyspieszą ten proces.

Programistki z Ukrainy są w Polsce

Co mówią liczby? Oficjalne dane pokazują, że w Polsce brakuje 50 tys. programistów (raport DESi 2020), ale liczba ta może być niedoszacowana. W krajach europejskich deficyt ten wynosi aż 300 tys. programistów (JustJoin IT 2020), a według prognoz w Europie w najbliższych 6 latach zabraknie nawet ok. 1 mln programistów (JustJoin IT 2020).

Z kolei można szacować, że Ukraina dysponuje kadrą ok. 200 tys. programistów. Wiadomo także, że najbardziej popularne języki programowania specjalistów z Ukrainy to: JavaScript, Java, PHP, Python, C++, a ich średnie zarobki 3000-4000 dolarów na miesiąc.

Czy można przypuszczać, że to właśnie specjaliści z Ukrainy będą tymi, którzy zapełnią lukę na polskim i europejskim rynku pracy? Jest to możliwy scenariusz, tym bardziej że ukraińscy programiści są zatrudniani w wielu globalnych i znanych firmach: w międzynarodowych bankach, na giełdzie na Wall Street, u operatorów komórkowych, producentów samochodów, samolotów czy telefonów.

 Co ważne, 46% w całej gałęzi STEM w Ukrainie stanowią kobiety i właśnie one w pewnej części trafiły do Polski po wybuchu wojny. Poza tym, wojna na Ukrainie spowodowała, że firmy ukraińskie, które dostarczały usługi informatyczne z dnia na dzień straciły kontrakty.

Projekty w wielu globalnych firmach technologicznych zostały zakłócone z oczywistych względów, a specjaliści nie mogą świadczyć pracy. Ze względu na działania wojenne ograniczyła się możliwość realizacji projektów w Ukrainie. Przy tym nakręcił się popyt na rozwiązania z zakresu cyberbezpieczeństwa.

To wszystko spowodowało, że nad Wisłę ciągną zagraniczne firmy, które miały do tej pory swoje centra outsourcingowe w Ukrainie i Rosji – mówi Anna Frąckowiak, Head of Marketing RITS Professional Services.

Co to oznacza? Coraz więcej firm szuka programistów i innych specjalistów IT w Polsce a popyt na pracowników w branży IT stał się jeszcze większy. Dlatego specjaliści IT z Ukrainy stali się jeszcze bardziej atrakcyjną grupą zawodową. Gdzie szukać programistów?

Jak twierdzi największa organizacja w branży, IT Ukraine Association, około 70% specjalistów IT nadal pracuje w „bezpiecznych” regionach Ukrainy, a 16% pracowników IT, w tym wiele kobiet, stacjonuje za granicą. Około 2% specjalistów IT dołączyło do sił zbrojnych, a 5% zgłosiło się na ochotnika do pomocy w działaniach związanych z cyberbezpieczeństwem i wsparciem krytycznej infrastruktury krajowej – mówi Iwona Tur, CEO Bulldogjob.

16% pracowników IT w tym wiele kobiet znajduje się za granicą – jest to około 32 tys. osób. W tej grupie należy szukać specjalistów, którzy mogą zasilić zespoły programistów w polskich firmach – kontynuuje Anna Frąckowiak, RITS Professional Services.

I dodaje, że analiza rynku pozwala wyłonić kilka grup osób z Ukrainy, zainteresowanych pracą w Polsce w roli specjalisty IT. Przede wszystkim są to uchodźcy, którzy przyjechali do Polski i utrzymują rodzinę w Ukrainie – głównie kobiety, ale także programiści, którzy zostali w Ukrainie w ramach mobilizacji i chcą pracować zdalnie.

Również studenci – szukają pracy zdalnej, ale mogą też przenieść się do Polski, osoby gotowe do nauki, przebranżowienia się na specjalistów i programistów IT, w trakcie kursów, a także imigranci sprzed wojny.

Biorąc pod uwagę taki podział, można wysnuć ważny wniosek – firmy, które chcą angażować specjalistów z Ukrainy muszą otworzyć się na pracę zdalną lub hybrydową, bo mimo, że wiele osób uciekło do Polski przed wojną, część zechce wrócić do swoich rodzin po zakończeniu wojny – podsumowuje Anna Frąckowiak, RITS Professional Services.

Iwona Tur, CEO Bulldogjob podkreśla ważną kwestię:

Potrzebne jest działanie dwutorowe – pomoc tym firmom i pracownikom, które musiały się przenieść i jednoczesne wspieranie firm, które zostały w kraju. Otrzymywanie zleceń jest kluczowe, aby ukraińskie firmy mogły wykonywać swoją pracę - nie tylko ze względu na ich morale, ale co równie ważne, na gospodarkę kraju. Im więcej kapitału będą mogli uzyskać, tym więcej usług będą mogli świadczyć.

To pomoże przetrwać gospodarce. Z drugiej strony polska branża IT jest cały czas otwarta na pracowników z Ukrainy. Jest to widoczne np. na naszym job boardzie gdzie pojawiało się specjalne oznaczenie przy ofertach pracy otwartych na specjalistów z Ukrainy.

Większość tych ogłoszeń oferuje pracę zdalną, a niektóre firmy pomagają w przeprowadzce i odnalezieniu się w polskich realiach za pomocą pakietów relokacyjnych. Cieszy to, że z tygodnia na tydzień tych ofert jest coraz więcej – mówi Iwona Tur, Bulldogjob.

Nowe zasady zatrudniania Ukraińców

Podobnego zdania jest Daniel Jastrun, ekspert Kancelarii Maruta Wachta:

Widzimy bardzo duże zainteresowanie Polską ze strony softwarehouse’ów ukraińskich, które zastanawiają się, gdzie relokować swój biznes. Wiele z nich myśli o zakładaniu firm w Polsce i zatrudnianiu tych pracowników, którzy pracowali dla nich wcześniej, ale też innych obywateli Ukrainy, którzy są obecnie w Polsce – przyznaje Daniel Jastrun, Kancelaria Maruta Wachta.

Z uwagi na wojnę toczącą się na terenie Ukrainie wprowadzono szczególne przepisy prawne, które ułatwiają obywatelom tego kraju legalny pobyt i pracę w Polsce. Precyzuje je Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Zgodnie z nią w Polsce może pracować obywatel Ukrainy, który przybył legalnie na terytorium Polski w okresie od 24 lutego 2022 roku z terenu Ukrainy i deklaruje zamiar pozostania w Polsce. Przez określenie „obywatel Ukrainy” rozumie się także małżonka obywatela Ukrainy, który nie ma obywatelstwa ukraińskiego, o ile przybył na terytorium Polski z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi. 

Z mocy ustawy pobyt obywateli Ukrainy w Polsce jest legalny przez 18 miesięcy – licząc od 24 lutego 2022 roku (niezależnie od daty rzeczywistego przekroczenia granicy), czyli do 23 sierpnia 2023 roku.

Zgodnie z nowymi zasadami nie ma konieczności uzyskiwania pozwolenia na pracę dla specjalisty z Ukrainy. Wystarczy dokonać zgłoszenia do urzędu pracy poprzez portal praca.gov.pl w ciągu 14 dni od zatrudnienia. Jednak pracodawca powinien sprawdzić, czy dana osoba ma prawo przebywać w Polsce – informuje Daniel Jastrun, Kancelaria Maruta Wachta.

Jak potwierdzić legalność wjazdu do Polski? Osoby z Ukrainy, które przybyły do Polski w okresie od 24 lutego 2022 roku powinny mieć stempel w paszporcie lub innym dokumencie podróży, umieszczony przez polską Straż Graniczną. Stempel potwierdza legalne przekroczenie granicy wraz ze wskazaniem daty.

Każdy Ukrainiec może być nie tylko zatrudniony na podstawie umowy o pracę, ale także założyć w Polsce działalność gospodarczą. Potrzebny jest do tego numer PESEL. Aby go uzyskać oraz wyrobić profil zaufany wystarczy złożyć odpowiedni wniosek w urzędzie gminy – dodaje Daniel Jastrun, Kancelaria Maruta Wachta.

Rekrutacja i onboarding

Zatrudnienie pracowników z Ukrainy to nie tylko kwestie formalne, ale także odpowiednio prowadzony proces rekrutacji i właściwe wdrożenie nowego pracownika do organizacji.

Do każdej rekrutacji należy podejść indywidualnie. W RITS Professional Services to nadrzędna zasada. Ponadto, proces rekrutacji składa się z dwóch części: jedna jest po stronie RITS Professional Services, a druga po stronie klienta. Nasi rekruterzy przeprowadzają rozmowę wstępną, która ma na celu dopasowanie odpowiedniego stanowiska do umiejętności specjalisty i na odwrót.

Sprawdzamy czy kandydat spełnia wymagania, z jakimi technologiami pracował, jakich narzędzi używał itp. Badamy również motywacje kandydatów do podjęcia lub zmiany pracy. Działamy na rynku outsourcingu IT od wielu lat, dlatego doskonale wiemy, jak rekrutować z sukcesem dla klientów – mówi Małgorzata Żodzik-Słomińska, Delivery Manager RITS Professional Services.

Ważny jest także poziom znajomości języka angielskiego (język polski nie jest wymagany), dlatego duże szanse mają osoby z Ukrainy, które znają dobrze język angielski. 

Weryfikujemy również umiejętności techniczne i mamy do tego dedykowane narzędzia. Ważne, aby rozmowa kwalifikacyjna była merytoryczna i na temat, aby nie zniechęcić kandydata – dodaje Małgorzata Żodzik-Słomińska, RITS Professional Services.

Oczekiwania programistów z Ukrainy są bardzo różne i w znaczniej mierze podyktowane obecną sytuacją geopolityczną. W przypadku rekrutacji liczy się czas, bo Ukraińcy chcą bez zbędnej straty czasu znaleźć zatrudnienie, dlatego potrzebna jest odpowiednia prędkość reakcji ze strony firmy, która poszukuje pracownika. Jeden ze sposobów na skrócenie procesu rekrutacji to ograniczenie jej do jednego etapu oraz jasno określone i niezmienne wymagania.

Jak podkreśla Maria Janiszewska, Country Manager APAC & Ukraina RITS Professional Services, podczas onboardingu pracowników z Ukrainy warto pamiętać o kilku kwestiach:

Warto zorientować się, gdzie pracownicy z Ukrainy mogą szukać pomocy w podjęciu pracy, założeniu działalności i przekazać im te informacje. Można również skierować do odpowiedniej osoby w firmie, np. z działu kadr. Najlepiej sprawdza się zasada „słuchaj i bądź obok”, empatia i rzeczywiste wsparcie są bardzo ważne podczas budowania relacji na linii pracownik-pracodawca – zaznacza Maria Janiszewska, RITS Professional Services.

Przykładem pomocy dla nowego pracownika z Ukrainy mogą być: dodatkowe płatne lub bezpłatne dni urlopu, wsparcie w sprowadzeniu rodziny do Polski, nauka języka polskiego, pomoc w znalezieniu mieszkania czy opieka psychologa. 

Warto również zastanowić się , jak rozmawiać z osobami, które przeżywają trudne chwile związane z wojną. Nie pytajmy od razu o wojnę. Jest to trudny okres dla osób z Ukrainy i trzeba pozwolić im odpocząć od tego tematu. Słuchajmy i odpowiadajmy na potrzeby i oczekiwania, to najlepsza metoda – podsumowuje Maria Janiszewska, RITS Professional Services. 

RITS Professional Services współpracuje z firmami z całego świata w zakresie rekrutacji i zatrudniania specjalistów IT. Specjalizuje się w rekrutacji i wynajmie specjalistów z konkretnymi kompetencjami, a także całych zespołów IT, realizujących projekt u klienta. 

Kancelaria Maruta Wachta to lider prawa nowych technologii. Posiada ponad 25 lat doświadczenia na polskim rynku IT. Specjalizuje się w obsłudze sektora IT i digital. Posiada zespół dedykowany dla Vendorów IT, a także od pewnego czasu regularnie pomaga przy relokacjach do Polski specjalistów IT zza wschodniej granicy.